BEYAZ KOD UYGULAMASI

Sağlıkta şiddet sıklığı artan ve problem olarak giderek önemi artan bir konudur. Sağlıkta şiddetin önlenmesi ve azaltılması için bir takım düzenlemeler yapılmakla birlikte düzenlemelerin yeterli olduğu söylenemez. Bu düzenlemelerden en bilinenlerinden birisi ”beyaz kod” uygulamasıdır. Sağlık personelinin beyaz kod uygulaması ve sonrasındaki hukuksal süreçler konusunda bilgi sahibi olarak haklarını bilmesi ve kullanmasının sağlıkta şiddetin azaltılmasıyla ilgili olumlu katkısı olacağını düşünmekteyim. Bu nedenle okunurluğunu arttırmak adına iki bölüme ayırdığım bu konunun  ilk bölümü olan bu yazıda beyaz kod uygulamasından, daha sonra yayınlayacağım ikinci bölümünde ise sağlık personeline yönelen şiddet olayı sonrasındaki hukuki süreçlerden bahsedeceğim.

BEYAZ KOD UYGULAMASI

Beyaz Kod Sağlık bakanlığı tarafından getirilen sağlık çalışanlarına yönelik şiddeti önlemek için kullanılan acil durum sistemidir. Sağlık bakanlığının açıklamasına göre Sağlık çalışanları şiddet olaylarına maruz kaldıklarında yeterli müdahale ve dış güvenlik gücü desteği sağlanarak, gerekli güvenlik tedbirlerinin alınması ve gerçekleşen olayların analizinin yapılarak ilgili sağlık kurumuna özgü tedbirlerin alınması için çalışma yapılması amacıyla oluşturulmuş bir sistemdir.

Sistem işleyiş itibariyle iki aşamadan oluşur. Birinci aşama şiddetin yerinde önlenmesi ve güvenlik tedbirlerinin alınmasını ,ikinci aşama ise ceza yasalarında suç olarak tanımlanan eylemler sebebiyle konunun adli mercilere iletilmesini ve hukuksal süreçlerde sağlık çalışanına hukuksal destek sağlanmasını içerir.

Beyaz Kod Sistemi’’nin hukuki dayanakları öncelikle 2/10/2011 tarihinde yayımlanan ”663 sayılı Kanun Hükmünde Kararname” nin 54. maddesi, 14/05/2012 tarihli Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü’nün 2012/23 sayılı ”Çalışan güvenliğinin sağlanması” genelgesi ve 28.10.2012 tarih ve 28277 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanıp yürürlüğe giren ‘‘Sağlık Bakanlığı Personeline Karşı İşlenen Suçlar Nedeniyle Yapılacak Hukuki Yardımın Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik’’, tir.

Sağlık çalışanları şiddet olaylarını beyaz kod sistemine bildirmek için 24 saat hizmet veren “113” numaralı telefonu veya www.beyazkod.saglik.gov.tr adresindeki bildirim formunu kullanabilir. Şiddet olayının bildirimi için, genellikle yanlış anlasılmış olmasıyla birlikte, olay anında beyaz kod verilmiş olması gerekmemektedir. Bildirim sağlık çalışanı tarafından şiddet olayından sonraki herhangi bir zaman diliminde yapılabilir. Eğer şiddete maruz kalan kişiler beyaz kod bildirimini çalıştıkları kurumdaki beyaz kod birimini haberdar etmek suretiyle yaptılarsa, www.beyazkod.saglik.gov.tr adresindeki beyaz kod bildirim formu olayla ilgili tutanaklara istinaden kurum yetkilisi tarafından doldurulur.

Sağlık hizmeti sunumu sırasında veya bu görevlerinden dolayı sağlık personeline karşı işlenen suçlar sebebiyle yapılacak şiddet olayı bildirimlerinin tamamı , Kamu veya Özel ayrımı olmadan bütün sağlık kuruluşlarında , Beyaz Kod Sistemine bildirilebilir. Hemen belirtmek gerekir ki saldırı olayının sebebinin ‘‘Hizmet Sunumu’’ olması yeterli olup; saldırının gerçekleştirildiği mekan ya da zaman diliminin önemi yoktur. Yani Hizmet Sunumu sebebiyle gerçekleştirilen saldırı vakası, mesai saatleri içinde ya da dışında, kurum içinde ya da dışında gerçekleştirildiğine bakılmaksızın beyaz kod sistemi dahilinde değerlendirilecektir.

Ceza Yasalarımızda tanımlanan suçların kamu görevlisine karşı işlenmesi halinde soruşturma ve kovuşturma çok büyük oranda resen takip edilmekte, başka bir anlatımla kamu görevlisi olan mağdurun şikayetçi olup olmamasına bakılmaksızın adli süreç sonuna kadar ilerlemektedir. Ayrıca yasal düzenlemelerle özel sağlık kuruluşlarında görev yapan sağlık personeli de şiddet olayları bakımından kamu görevlisi sayılmaktadır. Bu nedenle beyaz kod vakaları bakımından özel veya kamuda çalışan sağlık personeli arasında farklılık bulunmamaktadır.

Beyaz kod sistemi bir yönünden aslında gelişen şiddet olayının yargıya intikal edebilmesi için bir ihbar sistemidir. Oluşan şiddet sağlık çalışanı tarafından direkt olarak savcılığı suç duyurusu yapılarak ta ihbar edilebilir. Ancak beyaz kod sistemi ile personele birtakım ek haklar ve kolaylıklar sağlanır. Beyaz kod sistemini kullanarak personelin suç duyurusunu savcılığa başvurmadan yapabilmesi sağlanır. Ayrıca olay anında beyaz kod verilmesi sağlık personeline aşağıda anlatacağımız hakları sağlar.

Beyaz kod vakalarında sağlık personelinin hakları

a)Hizmetten Çekilme Hakkı

Görevi sebebiyle şiddete uğrayan sağlık çalışanının ‘‘Hizmetten Çekilme Hakkı’’ vardır. Sağlık çalışanının bu hakkı 14.05.2012 tarih ve 2012/23 sayılı, ‘‘Çalışan Güvenliğinin Sağlanması’’ konulu Genelge’ nin 6. maddesinde sınırları ve kullanılmasının koşulları ile birlikte açık bir biçimde düzenlenmiştir.

Buna göre; sağlık çalışanları, sağlık hizmeti sunumu esnasında şiddete uğraması halinde, acil verilmesi gereken hizmetler hariç olmak üzere hizmetten çekilme talebinde bulunabilir.

Hizmetten çekilme talebinde;

• Talep, kurum tarafından belirlenen yöneticiye sözlü veya yazılı olarak bildirilecektir.

• Bildirim üzerine yetkili yönetici, olayı derhal değerlendirerek hizmetten çekilme talebinin uygun olup olmadığı hakkında gecikmeksizin karar verecektir.

• Yetkili yönetici, hizmetten çekilme talebini uygun bulduğu takdirde hastanın sağlık hizmeti almasına ve tedavisinin devamına yönelik tedbirleri güvenlik tedbirleriyle birlikte alacaktır.

Şiddet durumlarında acil durumlar haricinde hastanın tedavisinin devamı çekilme talebinde bulunan personelin değil, yetkili yöneticinin sorumluluğundadır.

b)Şiddet olayıyla ilgili İfadenin Çalışılan Sağlık Kuruluşunda verilebilmesi

Yürürlükteki Polis Vazife ve Salahiyetleri Kanunu’nun 15. maddesine 6638 sayılı Yasa’nın 3. maddesi ile eklenen hüküm ile müşteki, mağdur ve tanık ifadelerinin talep halinde ikamet edilen adres veya işyerlerinde alınabileceği hükmü getirilmiş, bu itibarla mağdur personelin ya da olaya tanıklık eden personelin karakola gitmesine gerek kalmaksızın ifade verebilmesinin önü açılmıştır. Buna göre şiddete uğrayan sağlık personelinin ifadesinin hastanede alınması imkan yetersizlikleri haricinde esastır.

c)Sistem Kapsamında Hukuki Yardım yapılması

Beyaz kod kapsamında hukuki yardım yapılacak personel Sağlık Bakanlığı Hukuk Müşavirliği nin 2016/3 sayılı Genelgesi’nin 2. maddesinde ayrıntılı şekilde sayılmıştır.

Buna göre;

*Kadrolu personeller (Memurlar)

*663 sayılı KHK’nın eki 2 sayılı cetvelde belirtilen pozisyonlarda istihdam edilen sözleşmeli personeller,

*657 sayılı Yasa’nın 4/B maddesine göre istihdam edilen personeller,

*657 sayılı Yasa’nın 86. maddesine göre açıktan vekil olarak atanan personeller,

*4924 sayılı Yasa uyarınca görev yapan sözleşmeli personeller,

*Aile Hekimliği Kanunu kapsamında görev yapanlar,

*3359 sayılı Yasa’nın ek 1. maddesine göre sözleşmeli çalışan eğitim görevlileri,

*3359 sayılı Yasa’nın ek 9. maddesine göre üniversiteler ile birlikte kullanımdaki Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuruluşları’na ait kurum ve kuruluşlarda göre yapan üniversite personeli,

*Kadro ve pozisyonları diğer kamu kurum ve kuruluşlarında olup, Bakanlık ve Bağlı Kuruluşları’nda görevlendirilen personeller,

Hukuki yardımdan faydalanabilecek olan personeller arasında sayılmış bulunmaktadır.